مفتول هاي شيشه اي چغازنبيل؛ اولين نشانه هاي شيشه گري ايران در هزاره دوم پيش از ميلاد

شيشه به عنوان يکي از مواد مورد استفاده توسط بشر به صورت يک شي شفاف کدر و رنگي از ديرزمان در صنايع و علم مواد متفاوت مورد توجه بوده است. قديمي ترين نشانه هاي استفاده اين شيء به هزاره سوم ق. م در منطقه خاور نزديک و سوريه بر مي گردد، ليکن اولين نشانه هاي کتبي در رابطه با استفاده و ساخت محصولات شيشه اي متعلق به هزاره دوم ق. م در همين مناطق است. مفتول هاي شيشه اي چغازنبيل به عنوان اولين اثرات شيشه گري در هزاره دوم ق. م ايران شناخته شده و از اهميت خاصي از بابت جنس مواد سازنده، روش ساخت، شکل و سبک اختصاصي برخوردار هستند. در اين مقاله دو قطعه از مفتول هاي شيشه اي چغازنبيل مربوط به هزاره دوم ق. م متعلق به موزه آبادان مورد بررسي هاي شيميايي و ساختاري قرار گرفتند. سوال اصلي مورد بحث تعيين ترکيب شيميايي و بلورين اين مواد، و فن آوري ساخت و تعيين درجه حرارت پخت اين مفتول هاي شيشه اي است. جهت شناسايي ساختار شيميايي و بافت بلورين اين مواد و فنآوري ساخت آنان از روش QPXRD استفاده شد. ريزساختارشناسي و بافت اين قطعات با استفاده از روش ESEM-EDX مورد بحث و تحليل قرار گرفت و درجه حرارت توليد و به وجود آوردن اين مفتول ها با استفاده از روش آناليز حرارتي STA در محيط نيتروژن انجام گرفت. مطالعات شيميايي بيانگر اين مهم هستند که اين قطعات درواقع سراميک هاي درجه حرارت بالا بوده که در اثر پديده زينترينگ همراه با ذوب ناتمام يا جزئي به وجود آمده اند. در اين خصوص دماي تغيير حالت در شيشه را به عنوان منطقه استراحت در شيشه معرفي مي کنند که نوع ساختار به وجود آمده در شيشه بستگي به سرعت تغيير اين مرحله گذار دارد. اين پديده صرفاً يک پديده سينتيکي است. درجه حرارت ساخت اين مواد به حدود C° 1000 تا 1100 رسيده و داراي مغز کاملاً شيشه اي و لايه هاي خارجي و داخلي جدايش يافته و بلورين هستند.