معرفی ۶ نوع خم میلگرد + نکات کلیدی محاسبه و اجرای خم
در دنیای ساخت‌وساز، میلگرد یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمانی است و انعطاف‌پذیری آن برای استفاده در انواع پروژه‌ها بسیار حیاتی است. خم کردن میلگرد یکی از مراحل کلیدی در فرآیند ساخت‌وساز است که نیاز به تخصص و دقت دارد. در این مقاله، به انواع خم میلگرد و مراحل اجرای آن خواهیم پرداخت.
انواع روش‌های خم کردن میلگرد
انواع روش‌های خم‌کردن میلگرد به شرح زیر است:
۱. خم کردن میلگرد به‌صورت دستی: در روش دستی برای خم کردن میلگرد، از ابزارهای ساده‌ای مانند صفحه خم کن دستی و آچار F استفاده می‌شود. این ابزارها به‌صورت دستی توسط کارگران کنترل می‌شوند. در روش دستی، اهمیت استفاده از ابزارهای مناسب و دقت کارگران بسیار بالاست تا میلگرد به شکل مورد نیاز خم شود.
۲. خم کردن میلگرد با دستگاه: استفاده از دستگاه خم‌کن میلگرد یکی از روش‌های پرکاربرد و اصولی برای خم کردن میلگرد است. دستگاه خم کن به‌صورت برقی عمل می‌کند و انواع مختلفی دارد. با استفاده از این دستگاه‌ها می‌توان به‌صورت اصولی و دقیق میلگرد را خم کرد. استفاده از دستگاه خم کن برای پروژه‌هایی که نیاز به خم میلگرد با ابعاد و اشکال مختلف دارند بسیار مناسب است و دقت بالاتری نسبت به روش دستی دارد.
در ایران، دو استاندارد و آیین‌نامه اصلی که می‌توانید به‌عنوان منابع قابل اعتماد در زمینه خم میلگرد استفاده کنید عبارت‌اند از:
- آیین‌نامه ACI (آیین‌نامه انستیتوی بتن آمریکا)
- مقررات ملی ساختمان ایران
انواع خم میلگرد در ساخت‌وساز
انواع خم میلگرد با توجه به کاربردهای خاص خود، در ۶ دسته مختلف زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱. میلگرد خاموت (Stirrup)
اولین نوع از انواع خم میلگرد، میلگرد خاموت است. میلگرد خاموت معمولاً برای تقویت آرماتورهای عرضی در تیرها و دال‌ها استفاده می‌شود. این نوع میلگرد، مقاومت سازه را در برابر نیروهای برشی و پیچشی افزایش می‌دهد و از بروز ترک‌های مورب در ستون‌های بتنی جلوگیری می‌کند. میلگرد خاموت از میلگردهای آجدار یا جوش‌شده با شکل مستطیل یا رکابی به‌صورت U یا L تولید می‌شود.
انواع میلگرد خاموت به‌صورت زیر است:
- خاموت سنتی: دارای دو خم ۹۰ درجه در دو سر میلگرد است.
- خاموت معمولی: دارای یک خم ۹۰ درجه در یک سر میلگرد است.
- خاموت‌های مارپیچ: خاموت‌هایی با طرح‌های مختلف.
- خاموت ربات: خاموت‌هایی که با استفاده از ربات‌ها تولید می‌شوند.
- خاموت سلولار: خاموت‌هایی با ساختار سلولار.
۲. میلگرد خرک (Tie)
میلگرد خرک نیز برای تقویت سازه‌ها استفاده می‌شود، به ویژه در فونداسیون‌ها. این نوع میلگرد به شکل یک حلقه باز با دو انتهای خم‌شده طراحی شده است. از میلگرد خرک برای ایجاد دو شبکه میلگرد افقی با فاصله مشخص در داخل بتن‌ریزی کف و فونداسیون‌ها استفاده می‌شود.
۳. میلگرد راستا یا سیتکا (Straight or Stirrup)
یکی دیگر از انواع خم میلگرد، میلگرد راستا است. میلگرد راستا یا سیتکا به شکل یک شاخه صاف با دو انتهای خم‌شده طراحی شده است. این نوع میلگرد به منظور افزایش مقاومت کششی بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد و در برخی موارد برای افزایش مقاومت فشاری بتن نیز به کار می‌رود.
۴. میلگرد رکابی (U-Bar)
مورد چهارم در لیست انواع خم میلگرد، میلگرد رکابی نام دارد. میلگرد رکابی شکل ظاهری حرف U را دارد و دو لبه‌اش به داخل خم شده‌اند. از میلگرد رکابی برای تنظیم فاصله بین دو شبکه میلگرد در دیوارها و دال‌ها استفاده می‌شود. میلگرد رکابی همچنین در شبکه‌بندی میلگردها نیز کاربرد دارد.
۵. میلگرد سنجاقک (Cross-Tie)
میلگرد سنجاقک با نام‌های دیگری مانند آرماتور سنجاقی، آرماتور سنجاقکی و قلاب دوخت نیز شناخته می‌شود. این نوع میلگرد برای تقویت میلگردهای طولی ستون‌ها در برابر نیروی برشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع میلگرد انواع مختلفی از خم‌ها و زوایا را در طراحی و تولید خود دارد.
۶. میلگرد ادکا یا اوتکا (Hold-Down)
آخرین مورد از انواع خم میلگرد، میلگرد ادکا است. میلگرد ادکا که با نام میلگرد اوتکا نیز خطاب می‌شود، یک نوع میلگرد خمیده است که به تحمل نیروهای وارده بر سازه کمک می‌کند. این میلگرد به شکل گردن اردک با سر خمیده‌ای طراحی شده است و به ترتیب، جلوگیری از سر‌خوردن تیرچه از روی تیر، تنظیم فاصله بین دو شبکه میلگرد، کاهش ارتعاشات و خیز سقف، از مزایای استفاده از آن است.
نکات ضروری برای اجرای انواع خم میلگرد
نکات ضروری و مهم برای اجرای انواع خم میلگرد در فصل ۸ مقررات ملی ساختمان و آیین‌نامه بتن ایران (آبا)، به شرح زیر آمده است:
- برای کنترل عرض ترک‌ها و میزان گستردگی آن‌ها در تیرها و دال‌های یک‌طرفه، در ناحیه تحت کشش بتن، باید از میلگردهای خمشی آجدار با فاصله مشخص استفاده شود.
- تمام میلگردها باید به‌صورت سرد خم شوند، به‌جز آن دسته از میلگردهایی که با مجوز و درخواست مهندس ناظر، با روش‌های دیگر خم خواهند شد.
- خم کردن آرماتورهایی که تمام یا بخشی از آن‌ها در بتن جای‌گذاری شده باشند، در حالت کلی مجاز نیست. این مورد نیز تنها با مجوز و درخواست مهندس ناظر شدنی است.
- در زمان خم کردن میلگردها باید شرایط روبرو رعایت شوند: ۱. خم میلگرد باید توسط خم‌کن میلگرد مکانیکی انجام شود. ۲. ماشین خم‌کن باید به فلکه خم‌کن مجهز باشد. ۳. پروسه خم‌شدن باید با یک عبور در سرعت ثابت انجام پذیرد. ۴. مقدار خم میلگرد در قسمت خم‌شده، باید دارای شعاع انحنا ثابتی باشد.
- قطر فلکه‌های خم‌کن باید با نوع فولاد مورد نظر متناسب باشد.
- نوع فولاد و دمای محیط باید در انتخاب سرعت خم کردن لحاظ شوند. سرعت خم کردن میلگردهای سرد اصلاح‌شده به‌صورت تجربی مشخص می‌شود.
- اگر دمای میلگرد کمتر از ۵- درجه سلسیوس است، از خم کردن آن خودداری کنید.
بر اساس قانون، باز و بسته کردن خم‌ها برای هر هدفی (مانند شکل دادن مجدد میلگردها) غیرمجاز است. این کار تنها در شرایط استثنا، با مجوز و نظارت قانونی ممکن است. در صورت انجام این کار، میلگردها باید از نظر ترک‌خوردگی بازرسی شوند.
میلگردهای غیرهم‌امتداد مانند خم s یا خم با شیب ۱به ۶، قبل از قرار گرفتن در قالب باید خم شوند.
سؤالات متداول
۱. آیا خم میلگرد برای همه پروژه‌ها مناسب است؟
خیر، خم میلگرد بسته به نوع پروژه و نیازها متغیر است.
۲. چه ابزارهایی برای خم کردن میلگرد بهترین نتیجه را می‌دهند؟
استفاده از دستگاه‌های خم‌کن با دقت بالا بهترین نتایج را به دست می‌دهد.
۳. آیا خم میلگرد باعث ضعیف شدن میلگرد می‌شود؟
اگر خم میلگرد به‌طور صحیح انجام شود، استحکام و طول عمر میلگرد را تضعیف نمی‌کند.
۴. چگونه می‌توان از مزایای خم میلگرد در پروژه‌های ساختمانی بهره‌برداری کرد؟
با استفاده از میلگرد خم‌شده، می‌توانید ساختارهای مختلف و متنوعی را بسازید و استحکام پروژه‌های خود را تقویت کنید.